İnternetin ve online ve
çeşitli programlarla gelen uygulamaların daha fazla ve yaygın şekilde
kullanıldığı günümüzde;özellikle henüz işin başındaki tercümanları yeni ve
girift zorluklar bekliyor. Aşina olmadığı tür/genremetin üzerinde çalışmak zorunda kalan profesyonel bir
tercüman, tercümeyle daha amatör bir seviyede uğraşan bir amatör, ödev
hazırlamak zorunda olan bir öğrenci veya
çalıştığı şirketin belge yığınını yabancı dile tercüme etme görevi
verilen bir çalışan..... doğru, kaynak dildeki anlamı verebilecek yetkinlikte,
çeviri kokmayan, rahat okunur ve anlaşılır tercümeler yapmak için ilk başta
hemen aklımıza gelen bazı noktalara bir göz atalım:
1.
Sürekli
farklı tür metinler üzerinde çalışmak zorundaysanız?.. Tıbbi, teknik, akademik
veya profesyoneliş yaşantısıyla ilgili metinleri tercüme ederken yalnızca hedef
dilden kaynak dile v kaynak dilden hedef dile doğru sözlüklere dayanmak işimize yaramaz. Hatta
bazen teknik sözlükler de anlam bulanıklığını ve kavram/terim karmaşasını
dağıtmaya yetmez. Tercüman, sözleşme, muvafakatname, iyi niyet sözleşmesi,
vekaletname gibi hem hukuki hem de profesyonel metinlerin üretildiği bağlam,
aktarmak istediği anlam ve mesaj konusunda kafa karışıklığı yaşıyorsa, kaynak
metni ileten şirket, kurum veya kişi ile bağlantıya geçip ilgili konularda
bilgi almaktan çekinmemelidir.
2.
Hangi dilden
veya hangi dile tercüme yapıyorsanız, öncelikle kendi dilinizi ve sonra da
kullandığınız diğer dilleri daha iyi öğrenmeye çalışmalısınız. Burada gramer,
sentaks gibi genellikle dilin yapısını ilgilendiren hususlar yanında kelime
hazinesi, kavramlar ve terimler, deyimler, argo vs. Alanlarını kapsayan uçsuz
bucaksız bir dünya.
3.
Yalnızca
aşina olduğunuz, uzun vadede uzmanlaşmak istediğiniz ve hoşunuza giden
metinleri tercüme etmek de bir seçenek olarak her zaman önünüzde durabilir.
4.
Metin
seviyesinde, tercüme edilecek metni mutlaka bir kaç defa baştan sona ve
kelimesi kelimesine okuyup anlamalısınız.
5.
Tercümenin
kim tarafından okunacağı ve hangi amaca hizmet edeceği üzerinde düşünmelisiniz.
6.
Çeviribilim
çalışmaları sayesinde tercüme sürecinin filoloji ve edebiyat disiplinlerinden
beslendiği önceki dönemlere kıyasla çok daha gelişkin bir terminolojiye sahibiz
ve çeviri ile ilgili çeşitli yaklaşımlardan haberdarız. Çeviribilimin temel
kavramlarını iyi anlamak, tercüme dilecek metni daha iyi kavramımızı yardımcı
olacaktı ve tercüme sürecinin her adımında neyi amaçlamamız gerektiğini
anlamamızı sağlayacaktır.
7.
Bir kez daha vurgulayalım:
çeviribilim çalışmaları bize tercümanın elindeki metni
nasıl ve hangi amaçlar etrafında tercüme edeceğiyle ilgili değişik
yaklaşımların varlığını gösteriyor. Ancak, elimizdeki hedef metni okuduktan
sonra hatırlamamız gerek ilk nokta, tek tek kelimeleri değil anlamı tercüme etmemiz gerektiğidir.
8.
Kaynak metnin
format, stil, üslup, ton, dil dizgesi (register), vb. özelliklerine dikkat etmelisiniz. Mesela:
Metin, hangi noktalarda konuşma dilinin özelliklerine yaklaşmaktadır?
9.
Sahip olunan
sağlam gramer bilgisini ve zengin kelime hazinesinin, ifadelerinizi çok uzun,
tumturaklı, dolambaçlı kafa karıştırıcı hale getirmesiniz engellemelisiniz.
10.
Tercümeyi,
imla ve noktalama kuralları açısından kontrol etmeyi unutmamalısınız.
11.
Tercümenin
son halini bir kaç defa baştan sona okumalısınız. Mümkün ise, hedef dile
ve/veya kaynak dile hakim bir kişiye de okutabilirsiniz.
